Andrzej Czapski

[Czytaj więcej]

Ur.    01.11.1891,    Rataje,    pow.    Gostynin.
Zm. 01.12.1939, Wólka, pow. Gostynin

Rodzina:
 Ojciec - Walenty; matka - Anna z d. Czajkowska; żona - Władysława z d. Szubielska.

Wykształcenie:
 Szkoła elementarna i samokształcenie

Działalność:
 Rolnik w Ratajach.Od 1918 r. Czapski był członkiem sejmiku i wydziału powiatowego w Gostyninie. W pracy tej okazał się godnym reprezentantem interesów chłopskich. Bronił ich przed niesprawiedliwymi uchwałami inspirowanymi przez obszarników, podejmował inicjatywy zmierzające do podniesienia poziomu gospodarczego i kulturalnego powiatu. . Zachowały się również przekazy o inicjatywach Czapskiego w sprawie budowy szkoły, budowy dróg i inne. Sejmik ten szczycił się w latach 1918—1926 w stosunku do innych powiatów województwa warszawskiego największymi osiągnięciami. Wybudowano w tym czasie 11 900 km dróg bitych, prowadzono punkt weterynaryjny, rozpoczęto budowę szpitala na 60 łóżek, utrzymywano przytułek dla starców i dzieci. Z racji swojej funkcji w samorządzie terytorialnym Czapski był członkiem Powiatowej Rady Szkolnej. Obok pracy w samorządzie prowadził ożywioną działalność w kółkach rolniczych. Był wiceprezesem Warszawskiego Zarządu Okręgowego i członkiem Zarządu Głównego Centralnego Związku Kółek Rolniczych (CZKR)
Czł. PSL „Piast" (1921-24 czł. RN), od 1926 w Stronnictwie Chłopskim (prezes Zarządu Powiatowego, od 1929 sekretarz prezydium RN). Działacz Centrolewu, w 1930 na krótko aresztowany. Od 1931 w SL (1931-39 czł. RN, wiceprezes i prezes Zarządu Wojewódzkiego w Warszawie oraz Zarządu Powiatowego w Gostyninie, od 1936 czł. NKW, od 1938 jego wiceprezes). W 1937 współorganizator wielkiego strajku chłopskiego. W l. 20. i 30. czł. Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Gostyninie, prezes Zarządu Powiatowego Powszechnej Kasy Oszczędności, czł. Rady Szkolnej oraz ZG Centralnego Zw. Kółek Rolniczych...

Lista:
Lista nr 10, okr. wyb. 11 (Łowicz). 1922-27 zastępca listy nr 1 w okręgu wyborczym 11 (Łowicz). W kolejnych wyborach kandydował do Sejmu również z list państwowych: w 1922 z listy nr 1, w 1928 z listy nr 10, a w 1930 z listy nr 7.

Poseł
Poseł II kadencji 1928-30.4 marca 1928 r. został wybrany posłem na Sejm. Kandydował z listy Stronnictwa Chłopskiego, na której nazwisko jego znajdowało się na drugim miejscu. Okręg wyborczy obejmował powiaty: Łowicz-Kutno-Gostynin-Sochaczew.

Komisje
Kom. robót publlicznych.

Aktywność
Kiedy w 1929 r. wynikła sprawa tzw. unifikacji organizacji rolniczych, co groziło wzrostem wpływów obszarników na tę organizację, Czapski na walnym zjeździe 20 marca 1929 r. wypowiedział się za samodzielnością kółek rolniczych. Funkcje w terenowych organizacjach społeczno-gospodarczych łączył  z bezustanną pracą na rzecz Stronnictwa Chłopskiego. Obejmował swoją działalnością obok powiatu gostynińskiego również powiaty sąsiednie: skierniewicki, sochaczewski, płocki.Po utworzeniu Centrolewu stał się czołowym działaczem tego ugrupowania na terenie powiatu. Przy udziale sześciu stronnictw na rynku w Gostyninie w pierwszych dniach września 1930 r. zorganizował wiec, na którym był głównym mówcą. W wystąpieniu swoim podkreślił wówczas sprawę odpowiedzialności rządu za przekroczenia budżetowe, wspomniał o sprawie ministra Czechowicza, a przede wszystkim, cytując ważniejsze artykuły konstytucji, dowodził, że władza zwierzchnia powinna należeć do narodu i że obecny rząd sanacyjny jako dyktatorski powinien być przez Sejm usunięty . Po rozwiązaniu Sejmu pertraktował Czapski ze  stronnictwami Centrolewu w sprawie ułożenia listy kandydatów. 
4 października 1930 r. na zebraniu w Łowiczu przy udziale 60 delegatów ustalono listę wyborczą Centrolewu, na której pierwsze miejsce zajął Andrzej Czapski. Kilka dni później administracja sanacyjna, zmierzając do sparaliżowania akcji wyborczej stronnictw opozycyjnych, dokonała aresztowań czołowych i terenowych działaczy Centrolewu. Między nimi znalazł się również Czapski. Za podstawę aresztowania, a następnie wyroku posłużyły jego przemówienia wygłoszone na wiecach w Trębkach i Soczewce, które odbyły się 17 i 26 sierpnia 1930 r. Spowodowało to jego skreślenie z listy kandydatów na posłów. 18 maja 1939 r. na ostatnim zjeździe wojewódzkim w obecności Witosa Czapski został ponownie wybrany prezesem Zarządu Wojewódzkiego. Na zjeździe tym wygłosił przemówienie, w którym skoncentrował się na sprawie zagrożenia pokoju ze strony Niemiec hitlerowskich. 

Wojna i okupacja
Gdy wybuchła wojna, Czapski przebywał w Gostyninie. Już we wrześniu 1939 przystąpił do utworzenia ośrodków konspiracyjnego ruchu ludowego na wsi. Działacze PPS i SL w Gostynińskiem próbowali nawiązać kontakt z władzami konspiracyjnymi socjalistów i ludowców celem założenia własnych komórek organizacyjnych na terenie powiatu gostynińskiego.10 listopada 1939 r. został przez Niemców aresztowany. Przypuszcza się, że był to odwet miejscowych kolonistów za antyniemieckie przemówienia wygłaszane w latach 1936—1939. Czapski został aresztowany wraz z grupą najaktywniejszych działaczy powiatu gostynińskiego, wśród których znaleźli się również najbliżsi jego współpracownicy. Po krótkim pobycie w więzieniu, został rozstrzelany w nocy z 30 listopada na 1 grudnia 1939 r. w lesie koło wsi Wólka Łącka. Przed egzekucją ręce więzionych hitlerowscy oprawcy skrępowali drutem kolczastym. Wraz z nim zginęło wówczas 29 mieszkańców powiatu.
Była to jedna z pierwszych masowych egzekucji okupanta na ziemiach polskich. Po wojnie, 27 kwietnia 1945 r., zwłoki Czapskiego wraz z innymi pomordowanymi zostały ekshumowane i złożone na miejscowym cmentarzu.

 

 
1.    Bigus Jolanta, Rejestr miejsc pamięci narodowej w Gostyninie i powiecie gostynińskim, „Rocznik Gostyniński” tom III. 
2.    Chudzyński M., Przemiany społeczno-gospodarcze po 1864 roku, [w:] „Dzieje Gostynina i ziemi gostynińskiej”, pod red. M. Chudzyńskiego, Warszawa 1990. 
3.    Chudzyński M., Gostynin i powiat gostyniński od 1864 roku do odzyskania niepodległości, [w:] „Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku”, Gostynin 2010.
4.    Chudzyński M., Powiat gostyniński we wrześniu 1939 roku, „Rocznik Gostyniński”, tom I. 
5.    Konarska - Pabiniak B., Gostynin – szkice z przeszłości, Gostynin 2004.
6.    Konarska - Pabiniak B., Prasa lokalna w Gostyninie w latach 1921-1939.
7.     Konarska - Pabiniak B., Gostyniński Słownik Biograficzny, Gostynin 2017.
8.    Kozłowska M.- Ocalić od zapomnienia. Historia szkoły w Emilianowie, Płock 2017.
9.    Pacuski K., Dzieje Gostynina do roku 1462 na tle dziejów Mazowsza płockiego i rawskiego, [w:] Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku, Gostynin 2010.
10.    Szubska-Bieroń Elżbieta, II wojna światowa i lata okupacji hitlerowskiej (1939-1945) w Gostyninie, [w:] „Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku”, Go¬stynin 2010.
11.    Walczak Ewa, Gostynin w latach międzywojennych (1918-1939), [w:] „Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku”, Gostynin 2010. 
   
Znajdź nas na Facebooku